HỎI: TÔI NÊN MUA LOA GÌ DÀNH ĐỂ NGHE NHẠC VÀ/HOẶC CHO HOME THEATER?

ĐÁP:

Điều này tùy thuộc vào một vài yếu tố:

- Trước hết, bạn phải xác định cho được nhu cầu chính của bạn là gì? Chỉ nghe nhạc (Hi-Fi) thôi, hay là dành cho Home Theatre (HT)? Hay là cả hai luôn!?
- Ngân sách đầu tư là yếu tố quan trọng thứ hai.
- Yếu tố thứ ba là sở thích hay là "gu" nghe nhạc của bạn.
- Thứ tư là kích thước căn phòng.
- Sau cùng nhưng đôi khi lại rất quan trọng, đó là yếu tố thẩm mỹ (aesthetics), hoặc có người còn gọi yếu tố này là "WAF" - viết tắt cho cụm từ wife’s acceptance factor, tạm hiểu là yếu tố "được bà xã chấp thuận".

Loa là thứ mà người ta thường hay chọn theo cảm tính (lựa chọn mang tính cá nhân). Do đó về chuyện chọn loa, Tiens Hattingh nói rằng ông chỉ có thể hướng dẫn dựa trên kinh nghiệm và kiến thức hơn 30 năm của ông.

Bùm chát bùm chát bùm

Với hơn 3 thập niên trải nghiệm trong khoản "ăn chơi" này, Tiens đã đúc kết rằng, trong hầu hết các trường hợp mà loa gây được ấn tượng ban đầu cho người ta, đó là những loại cho ra chất âm Boom-Tizz - một thuật ngữ được-nói-kiểu-nôm-na khi mô tả âm thanh Hi-Fi, tạm hiểu là âm thanh "3 chiều", phát mạnh âm trầm (bass) và âm sáng (treble). Đơn giản là vì chất âm này khi mới nghe sẽ tạo cảm giác "khác biệt". Nhưng càng nghe loa chất âm kiểu Boom-Tizz nhiều, thì người ta đều bắt đầu cảm thấy khó chịu dần, nhất là những ai có trình thẩm âm và gu nghe nhạc từ "khá" trở lên.

Còn các loại loa được "canh chỉnh" chuẩn xác thì không phải lúc nào cũng "nổi bật" ngay khi người ta mới nghe lần đầu, tức là chưa hoặc không gây được sự thu hút đối với người nghe. Lý do là chúng chủ yếu cho ra chất âm "mượt" và "ấm", chứ không nặng hay thiên về bass và treble. Chất âm "mượt ấm" là đặc tính của loại loa này, là chất âm tự nhiên của chúng, bởi suy cho cùng âm nhạc là để làm "thư giãn" người nghe. Ngược lại, Home Theater thì có mục đích là làm người ta "phấn khích". Do đó, loại loa nào mà phát ra âm thanh giựt "thót" tim khi mở lớn, có tiếng treble và bass nặng thì tốt hơn đối với loại hình HT, và đây cũng là lý do vì sao bạn không thể có được một bộ loa đáp ứng tốt cả 2 nhu cầu nghe nhạc và HT!

Tiens Hattingh vẫn tin rằng, loa có chất lượng tốt nhất là những loại được thiết kế và sản xuất tại chính đất nước của chúng. Thương hiệu loa cũng phải có được tính "phả hệ", nghĩa là nó phải đứng vững và trường tồn qua thử thách của thời gian. Vì lẽ đó, những thương hiệu sau đây là những cái tên rất được Tiens Hattingh ưa chuộng:

MAGNEPAN (Mỹ): thương hiệu loa panel nổi danh toàn thế giới.

PARADIGM (Canada): thương hiệu loa nhận nhiều giải thưởng nhất tại Mỹ.

PROAC (Anh quốc): thương hiệu loa rạng danh với khẩu hiệu "chế tác bằng tay đạt đến mức hoàn hảo", và đã cho ra một vài model B&W.

MJ ACOUSTICS: thương hiệu cho ra một số subwoofer cực kỳ chuẩn xác.

JAMO (Đan Mạch): hầu hết các model đều mang phong cách và chất lượng đến từ Đan Mạch; DYNAUDIO: thương hiệu về chất lượng loa

SONUS FABER, OPERA, CHARIO (Ý): các thương hiệu được biết đến nhờ loa chế tác bằng gỗ rất đẹp.

Đối với một loa nghe hay, mấu chốt cơ bản của nó là: Càng bự thì càng hay! Thêm nữa, chất lượng còn đi đối với trọng lượng của loa. Về cơ bản, tính chất vật lý của âm thanh là gây dao động không khí tại những tần số khác nhau. Bạn cần phải có những củ loa (driver) với kích thước khác nhau để phát những tần số khác nhau, và nếu bạn muốn có nhiều không khí được dao động (để có chất âm bass thật hay) thì củ loa phải càng lớn (hoặc không thì phải cần có nhiều củ loa). Muốn thiết kế cho được một loa nhỏ và hay, có thể "đấu" (chọi) ngon lành với một loa đứng sàn (Floorstanding) hay, thì là một công việc đầy thử thách về mặt kỹ thuật, và cũng là một chủ đề rất được quan tâm trong thời điểm này. Hiện trên thị trường chỉ có thể "chấm" được một vài dòng loa nhỏ đặc biệt ấn tượng, như Jamo, Proac, Totem… là những thương hiệu nổi tiếng về loại loa này nhưng thường thì có giá rất cao. Một thương hiệu khác là MJ Acoustics cũng đã tham gia sản xuất dòng loa này, với loại loa mini monitor đã khiến Tiens Hattingh phải kinh ngạc, và theo ông thì nếu kết hợp nó với các loa sub nhỏ được canh chỉnh cực kỳ chuẩn của cùng hãng mẹ, thì ta có thể thay thế cho các loa đứng sàn có giá gấp 3 lần chúng!

Các kiểu loa

LƯU Ý VỀ LỰA CHỌN: Khi chọn loa dành để nghe nhạc và/hoặc cho Home Theater, có một vài điều cần lưu ý như sau.

Thường thì người ta tin rằng, loại loa có chất lượng âm thanh tệ nhất là "loa trong trần" (In-ceiling speaker) hoặc "loa trong tường" (In-wall speaker). Bởi vì các nhà thiết kế loa làm sao mà kiểm soát được cấu trúc của trần nhà hoặc tường, là yếu tố có thể ảnh hưởng đến chất âm nhiều nhất. Kế đến là "loa treo tường" (On-wall speaker), do chúng có thiết kế phẳng và trọng lượng nhẹ nên có xu hướng cho chất âm chát chúa (kiểu như tiếng loảng xoảng của xoong chảo). Dẫu vậy cũng có một vài trường hợp ngoại lệ, như "loa treo tường" có chứng nhận THX mà kết hợp với các subwoofer mạnh mẽ có thể là tùy chọn tốt nhất cho một căn phòng có thiết kế dành riêng cho HT; loại loa cho chất âm hay nữa là "loa kệ sách" (Bookshelf speaker) nhưng đặc biệt dành để nghe nhạc.

Dù gì thì hay nhất vẫn là "loa đứng sàn" - trước giờ và sau này vẫn là giải pháp tốt nhất để trang bị nếu bạn muốn có âm thanh hay nhất để nghe nhạc và HT. Tuy nhiên, mô hình này hiện đang bị thách thức bởi các dòng loa mini monitor siêu nhỏ kết hợp các loa sub canh chuẩn như các mẫu MJ Acoustics đã đề cập ở trên, đặc biệt là nếu trình nghe nhạc của bạn ở từ mức bình thường trở lên… (không cần đến mức "khủng").

LOA DÀNH CHO HOME THEATER

Đối với HT, chất lượng không quan trọng bằng số lượng. HT thực chất chỉ là/tạo các "hiệu ứng" ở những tần số cao phát ra từ loa front và rear, và là/tạo nhiều "biến âm" (méo tiếng), tạo âm thanh đùng đùng, ở những tần số thấp. Bởi thế mà một dàn loa nhỏ kết hợp với một subwoofer đủ lớn cũng dư sức thỏa mãn một khách hàng HT rồi. Thêm nữa, loa mà cho âm thanh càng sáng (chói) thì càng hay đối với HT, chứ loa cho chất âm mượt và ấm thì nói chung là không hợp với HT.

Các dải tần số trung (midrange) cơ bản là được ấn định cho phần âm thanh hội thoại (giọng nói) và phần âm thanh này sẽ được phát ra từ loa center, mà nếu xét nghiêm túc thì còn quan trọng hơn các loa "hiệu ứng" kia nữa. Vấn đề chính đối với hầu hết (nếu không muốn nói là tất cả) các hệ thống "tất cả trong một" (all-in-one) mà có mức giá dưới $1500, đó là loa center của chúng không xử tốt phần hội thoại, do là loa quá nhỏ. Vấn đề nữa là loa bass là loại loa thụ động (passive) nhưng lại trang bị một củ loa quá nhỏ (không tới 8"), nên xét theo tự nhiên thì không thể tạo đủ lực đánh cho âm trầm.

Loa center mà được gọi là hay thì cần phải có ít nhất là 3 củ loa, bao gồm 2 cái dành cho dải âm trung (kích thước từ 4" trở lên) và cái còn lại là tweeter. Còn kích thước của loa subwoofer thì nên xác định dựa trên kích thước của phòng và "gu" thưởng thức theo dải âm (tức thích nghe tiếng treble hay bass hơn). Nói chung, căn phòng mà lớn hơn 25m² thì cần phải chơi sub lớn (có củ loa 10" và kèm theo một amp công suất ít nhất là 100W). Yêu cầu này cũng áp dụng đối với cả cấp độ thưởng thức cao.

Đối với HT, chất lượng âm trầm (bass) không quan trọng bằng số lượng loa trầm. Theo Tiens Hattingh, yêu cầu tối thiểu là phải có một loa sub động (active) có gắn kèm một amp công suất RMS từ 50-100w và một củ loa 8", còn các loại sub thụ động (passive) nhỏ thì nên cho "ra rìa".

LOA DÀNH CHO NGHE NHẠC

Đối với dàn loa dành để nghe nhạc thì thiết lập kiểu Home Theater không phải là lý tưởng đâu. Thực tế hầu hết các trường hợp ta phải thiết lập ngược lại, tức là chỉ cần 2 loa front (kênh trái và kênh phải) là đủ, còn loa center và loa rear thì không cần. Tuy nhiên, bộ loa front phải là loại loa toàn dải (full-range), không phải loa tạo "hiệu ứng" như HT. Đó là lý do vì sao loa nhỏ nếu không kết hợp với một loa sub chất lượng thì không thể đáp ứng trọn vẹn cho nhu cầu nghe nhạc là vậy. Ngoài ra, loa cho chất âm ấm, mượt mà vẫn là lý tưởng nhất cho trải nghiệm nghe nhạc liên tục và lâu.

Không như HT, việc phát lại dải trung (midrange) là rất quan trọng đối với ÂM NHẠC, bởi lẽ gần 70%-80% bài nhạc là được "sản xuất" ở dải này. Tuy nhiên, chính dải cao và dải trầm - yếu tố ảnh hưởng chính đến sự lựa chọn của khách hàng, với các nhận xét như là "quá sáng" hoặc "quá bùng" - mới là những những thuật ngữ mà ta thường nghe nói đến nhiều nhất. Đa phần các loa dành nghe nhạc đều có thể xếp vào 2 dạng sau: hoặc là "âm thanh mượt mà, mềm mại" hoặc là "âm thanh chói, sáng". Điều này chủ yếu tùy thuộc vào loại tweeter mà loa đó dùng. Loa cho âm thanh mềm mại thì dùng soft dome tweeter, còn loa cho âm thanh sáng thì thường dùng metal dome tweeter.

Cơ chế phát lại âm trầm (bass) cũng quan trọng không kém và hầu hết các trường hợp đều chi phối đến quyết định mua sắm của người dùng (cứ thử vặn nút chỉnh bass trên ampli của bạn xuống mức 0 là biết trường độ âm thanh của bài nhạc bị tiêu tán đi như thế nào ngay). Xác định bass có hay không là chuyện không dễ dàng gì, và đây cũng là công đoạn canh chuẩn khó nhất đối việc thiết kế loa. Tăng thêm bass cũng không phải lúc nào là lời giải đáp trọn vẹn, bởi nó làm thế có thể khiến người nghe mau mệt, nhất là khi âm sắc bass cứ phát đều đều như thường nghe ở một chiếc sub được thiết kế không tốt. Quan trọng hơn nữa là khoản chất âm của bass, tức là tiếng bass phải chặt chẽ liền lạc và rõ ràng (rất khó và rất tốn kém để canh chuẩn đối với loại loa sub).

Nói chung thì khoản bass này về lâu về dài mới thấy được độ hấp dẫn của nó. Theo khuyến cáo của Tiens Hattingh thì loa bass nên có ít nhất 2 củ loa, một cái để xử lý phần âm bass trung (mid) và cao (upper), và cái còn lại để xử lý phần âm trầm (lower).

Loa subwoofer sẽ không quan trọng lắm nếu như bạn đã có dàn loa đứng sàn (floorstanding), nhưng đối với những ai có sở thích nghe thiên về âm trầm thì nếu kết hợp với subwoofer nữa thì nó sẽ tạo âm thanh dày hơn, nhất là khi tiếng bass của loa đứng sàn thiếu đi một chút độ sâu. Nhưng nếu muốn kết hợp như vậy thì quan trọng nhất là phải chọn đúng loa sub chất lượng có thùng loa được hàn kín chặt chẽ. Thực tế theo kinh nghiệm gần đây của Tiens Hattingh thì giải pháp sau cùng là cách hiệu quả về mặt kinh tế nhất để có được chất âm hay.

http://www.hdvietnam.com/diendan/61-thiet-bi-am-thanh/736443-chon-loa-khong-kho-nhung-cau.html#post6402747