Hôm nay tôi muốn giới thiệu cùng bạn đọc bài viết rất hay của anh Trần Kim Phước (đồng tác giả album
Thế Giới Tưởng Tượng
mà Tạp chí MIX đã có dịp phỏng vấn) về tác động của âm nhạc lên cuộc
sống con người. Trong bài viết, anh Kim Phước cũng chia sẻ những kinh
nghiệm thực tế liên quan tới sản xuất âm nhạc mà có lẽ ít nhiều người
trong số chúng ta chưa thật sự để ý tới. Phần tiêu đề do Tạp chí MIX tự
trích dẫn.
Âm nhạc khiến người nghe lú lẫn hơn
Âm nhạc khiến người nghe lú lẫn hơn so với khi không nghe nhạc. Một
bản nhạc càng hay, càng có chiều sâu, càng làm cho người nghe “quên mất
thực tại” xung quanh, kích thích trí tưởng tượng sinh ra đủ loại vọng
tưởng trong tâm trí.
Âm nhạc là âm thanh của những vọng tưởng. Người nghe nhạc đón nhận
những vọng tưởng dạng âm thanh ấy vào mình, rồi chuyển thành trí tưởng
tượng bên trong. Vì vậy rất khó tập trung làm việc, suy nghĩ khi đang
nghe nhạc. Tâm trí trực tiếp bị âm nhạc tác động, nên giảm khả năng tập
trung vào thực tại.
Âm nhạc khiến ta mơ màng, khó tập trung vào thực tại
Những người làm nghề phòng thu, tập band nhạc trong phòng kín, với âm
lượng lớn, sau vài tiếng làm việc liên tục, khi làm xong, thường có cảm
giác tâm trí trở nên…rỗng. Thần thức đã bị âm nhạc đánh tan tứ tán mà
ít ai chú ý.
Tâm trí trực tiếp bị âm nhạc tác động, nên giảm khả năng tập trung vào thực tại.
Do âm nhạc có tính chất khiến người nghe quên mất thực tại, mang tính
phân tán tâm lý, nên khi buồn, nghe nhạc, có khi sẽ vơi bớt nỗi buồn.
Khi vui, chơi nhạc một lúc thì niềm vui ấy cũng biến mất theo.
Vì vậy bạn hãy chú ý hơn đến tâm trạng của mình, và chọn dòng nhạc
thích hợp, thời gian phù hợp để nghe nhạc. “Chỉ nên nghe nhạc trong thời
gian ngắn”. Không nên nghe nhạc liên tục trong thời gian quá dài. Nghe
nhạc trong thời gian dài, không chỉ ảnh hưởng thính giác, mà còn ảnh
hưởng đến trạng thái tinh thần, tâm lý.
Nhạc không lời lại khiến người nghe dễ lú lẫn hơn nhạc có lời
Thể loại nhạc khác nhau, cũng tác động lên tâm lý người nghe khác
nhau. Nhạc có lời, thì bức tranh chính được miêu tả bằng lời ca. Nhạc
không lời, toàn bộ bài nhạc là một bức tranh. Vì vậy nhạc có lời thường
không hút hồn người nghe bằng các thể loại nhạc không lời, khi nghe tỉnh
táo hơn, bạn cũng có thể hát theo. Nhưng nhạc không lời lại khiến người
nghe dễ lú lẫn hơn nhạc có lời, người nghe chỉ im lặng nghe, dễ dẫn đến
hôn trầm, mơ màng hơn.
Ứng dụng vào tập Band và phòng thu
Với những bạn làm nghề phòng thu, tập band nhiều, cố gắng điều chỉnh
âm lượng chỉ vừa đủ nghe, không nên nghe quá to. Nếu tập band, có thể
chèn, lót bộ trống, hay giảm lực đánh lên trống để tiết chế volume, vì
trong phòng tập thường trống luôn to nhất, hoặc có khu vực cách âm riêng
cho dàn trống, người chơi trống cũng nên nhét nút cách âm vào tai, giảm
cường độ trống dội vào tai mình. Tránh trường hợp trống phang hết cỡ,
rồi vặn amply nhạc cụ khác to theo. Khi mix, cần nghe với âm lượng rất
nhỏ, rồi tăng dần đến to, để nghe được đầy đủ âm vực, không gian tổng
thể.
Các metal band thường tập với cường độ âm thanh rất lớn
Nếu nghe quá to, sẽ “không thể” nghe thấy không gian tổng quát của cả bài, dẫn đến việc
mix sound nào cũng to đều nhau, track nào cũng đẩy volume to hơn, không tạo được chiều sâu cho bản
mix.
Khi nghe với âm lượng cực nhỏ, bạn mới có khả năng nghe toàn bộ tác
phẩm từ khoảng cách xa hơn, đầy đủ hơn. Volume càng nhỏ, tương đương
khoảng cách càng xa. Cách này áp dụng cho nghe bằng loa monitor và dùng
headphone cũng tương tự.
…rất nhiều nhạc sĩ phòng thu Việt Nam hiện nay, làm hòa
âm phối khí, khi làm để volume loa cực to, mình đứng cách loa cỡ 4 mét
mà còn bị tức ngực…
Với kinh nghiệm thực tế, theo quan sát của mình, rất nhiều nhạc sĩ
phòng thu Việt Nam hiện nay, làm hòa âm phối khí, khi làm để volume loa
cực to, mình đứng cách loa cỡ 4 mét mà còn bị tức ngực, nói chuyện không
thể nghe lẫn nhau. Nên không có cách nào cân chỉnh được chiều sâu cho
bài. Vì mọi âm thanh đã bị dồn lên quá mức so với không gian phòng. Mọi
âm thanh giống như quả bóng thổi căng tràn cả phòng, nên không thể thấy
được hình thù quả bóng, quả bóng trở nên dị dạng. Chỉ khi quả bóng to
vừa đủ diện tích căn phòng, cỡ bằng cái bàn cái ghế, bạn mới có khả năng
nhìn toàn vẹn quả bóng âm thanh.
Đây là thủ thuật mix tuy rất cơ bản, nhưng hầu hết người hành nghề
đều phạm phải ngay từ đầu, lâu ngày thành thói quen, nghe nhỏ không thể
cảm nhận để mix, dẫn đến hư tai + hư bài + tạo thói quen sai cho ca sĩ,
khách hàng khi cùng ngồi nghe chung. Cứ bật to cho rung bàn ghế mới thấy
phê, thấy ngầu, là sai nguyên tắc mix. Muốn rung bàn ghế nên mua thêm
loa Sub, mở âm lượng vừa đủ cũng tạo ra độ rền khi nghe.
Những căn bệnh nghề nghiệp
Như mọi ngành nghề khác, người làm nghề nhạc, luôn có kỹ năng chuyên
môn cao hơn người khác, nhưng cũng mang theo những căn bệnh nghề nghiệp
nhiều hơn người khác. Để đánh động anh em làm nghề có ý thức giữ gìn bản
thân, nhằm làm việc lao động tốt hơn, lâu dài hơn, mình nêu ra một vài
căn bệnh nghề nghiệp mà nhạc sĩ phòng thu, nhạc công chơi band thường dễ
mắc:
- Tai bị ảnh hưởng do nghe âm thanh to suốt nhiều năm.
- Lưng ảnh hưởng do ngồi quá nhiều, quá lâu. Ngồi học
nhạc, ngồi tập nhạc, ngồi chơi nhạc, và ngồi làm nhạc. Khi đứng đeo đàn
quá lâu, cũng ảnh hưởng cột sống.
- Thần thức thường mơ màng, không thực tế bằng người
nghề khác, vì tiếp xúc âm thanh lớn thường xuyên. Ví dụ dễ hiểu là khi
bạn đi ngang anh công nhân đang khoan đường ầm ầm, chỉ đi ngang thôi,
bạn đã cảm thấy tiếng ồn làm cho bực dọc, khó chịu, đinh tai nhức óc.
Nhưng người nhạc sĩ ngồi thường xuyên trong studio cách âm, nghe to
tương tự hoặc to hơn, lâu hơn, nên tâm lý cũng bị ảnh hưởng ít nhiều mà
ít ai chú ý.
- Bệnh tự cao, do âm nhạc thì không có thước nào để
đo, không có cách nào chạm vào, nên tha hồ tự cho nhạc mình là nhất
thiên hạ, hoặc cho rằng nhạc kia hay hơn nhạc nọ… Chơi với âm nhạc vô
hình lâu ngày, người nhạc sĩ thường mắc bệnh tự cao ảo tưởng, kèm bệnh
đánh giá tác phẩm của người ta mà mình không thể làm ra tương tự. Không
có tiêu chuẩn nào đánh giá nhạc hay hay dở. Tùy người nghe thích thể
loại nào, thì thể loại đó là hay nhất đối với họ. Không có nhạc sĩ hay
nhất và dở nhất. Nói Bethoveen hay nhất thì thời nay chả mấy ai còn nghe
cụ cả. Nói nhạc người lớn hay thì trẻ em không thích nghe. Nói nhạc trẻ
em hay thì tình nhân không có nhu cầu nghe. Nói nhạc trữ tình hay thì
khi hội họp tiệc tùng lại trở nên lạc quẻ… Tùy tâm trạng, tùy độ tuổi,
tùy không gian thời gian, mà sử dụng âm nhạc như công cụ kích thích thêm
cảm hứng tức thời, hay giải tỏa tâm lý khi ức chế…
- Bệnh nghe EQ,
phân tích bản Master của các nhạc sĩ, là thường gặp nhất. Đến nỗi nhiều
khi show bài mới cho người khác, có cảm giác như mình ngồi kế 1 dàn EQ
chuẩn đang phân tích bài mình dư treble thiếu bass, đọc tầng số vanh
vách như thiên tài toán học. Không nên mang theo EQ để đi nghe nhạc
người khác. Đây là một trong những căn bệnh khiến nhạc sĩ xích mích, bất
đồng quan điểm, chia rẽ nhau hơn. Tai mỗi người chỉ nghe được quãng tần
số khác nhau, không ai giống ai. Vì vậy đem lỗ tai mình đánh giá lỗ tai
người khác là bệnh của cái Tôi, rất phổ biến trong giới nhạc sĩ VN, từ
non nghề tới lão làng.
Tác động tích cực của âm nhạc
Tuy tác dụng phụ tiêu cực của âm nhạc, âm thanh nhiều như vậy. Nhưng
khoa học đã chứng minh, nếu đặt bạn vào căn phòng cách âm hoàn toàn, Kỷ
lục thế giới một người có thể chịu đựng nổi là 45 phút. Trong 45 phút
không có âm thanh, con người dần nghe tiếng lục phủ ngũ tạng, tim gan
mình to dần, mất thăng bằng vì không còn âm thanh nào để định hướng tâm
trí, dẫn đến ảo giác, rồi hôn mê bất tỉnh.
Căn phòng tĩnh lặng nhất thế giới. Không ai chịu được quá 1 tiếng tại đây
Trong thực tế, sáng sớm nghe gà gáy, chim hót, có thể giúp tâm trí
hưng phấn hơn cho một ngày mới. Hay vài lời thân thương cũng có tác dụng
xóa tan mệt nhọc sau một ngày làm việc. Hay chợt một chiều nghe tiếng
sấm rền đồng vọng vang trời, nghe mưa ca hát ngoài hiên, có thể lôi bạn
về vùng ký ức xưa cũ nào đó. Tiếng trống trận giúp binh lính xung mãn,
kích thích thần kinh cao độ trước khi lâm trận…
Âm nhạc, âm thanh là bất tử
Âm thanh, âm nhạc không mang tính chất nào trong nó. Mà tính trạng âm
nhạc chỉ xuất hiện từ bên trong mỗi người nghe. Cùng một loại nhạc,
người thấy thích, người không thích, người thấy sợ, người thấy xung… Sử
dụng âm thanh, âm nhạc sao cho phù hợp, là nhu cầu thực tiễn trong thời
đại văn hóa thế giới giao thoa, ngày càng văn minh, tiến bộ, thời đại âm
thanh truyền qua một cú click chuột như hiện nay.
Thời xưa, muốn nghe nhạc phải có đủ vài chục người cho dàn giao
hưởng, cộng thêm vị nhạc trưởng, mới có nhạc cho dân chúng nghe. Thời
ấy, được nghe nhạc chỉ có dân “quý tộc thượng lưu” là vì vậy. Thời nay,
ai cũng là thượng đế, nên cả dàn nhạc nằm gọn trong cái usb, và bạn là
người nhạc trưởng của chính mình. Bạn có thể gặp Mozart hay Metallica
tại bất cứ nơi nào bạn muốn. Nhiều khi không muốn cũng vô tình gặp.
Ở đâu có sự sống, ở đó có âm thanh. Nơi không có âm thanh, sự sống không tồn tại.
Âm nhạc, âm thanh nói chung không do ai sinh ra, cũng không do ai mà
biến mất. Không sinh, không diệt, nên ông bà gọi là “Xướng Ca Vô Loài”.
Mọi loài đều phải sinh ra và chết đi. Âm nhạc, âm thanh là bất tử. Người
chơi nhạc sinh ra rồi mất đi. Lời ca đời nào hát cũng y vậy, bản thu âm
chỉ là sóng âm, văn bản nhạc chỉ là tờ giấy, không mang sức sống nào
bên trong chúng, nên cũng không bao giờ chết. Ở đâu có sự sống, ở đó có
âm thanh. Nơi không có âm thanh, sự sống không tồn tại.
Âm thanh có thể làm vỡ nát vật chất
Âm thanh có thể làm vỡ nát vật chất, có thể làm điên loạn người nghe,
âm thanh cũng có thể làm con tim phải bật khóc, có thể hàn gắn mọi vết
thương tâm hồn, có thể tạo ra năng lượng bên trong người nghe, vừa là
công cụ hữu ích, vừa là vũ khí vô hình. Tùy cách bạn sử dụng âm nhạc, sẽ
biến nó thành món giải trí cho mình, hay từ karaoke gia đình mà cả xóm
cũng phải nghe theo. Sử dụng giọng nói lớn có thể tạo độ trấn áp tinh
thần người khác. Nhưng nói lớn lâu ngày dễ sinh bệnh lãng tai…
Sữa cung cấp chất dinh dưỡng cho trẻ. Âm nhạc, lời ru tiếng hát, là
nguồn dưỡng chất cho tâm hồn mỗi đứa trẻ. Khi ra đi, âm nhạc cũng sẽ
tiễn đưa một người và xoa dịu những người ở lại. Sử dụng âm nhạc phù hợp
sẽ tăng chất lượng cuộc sống. Bị âm nhạc nhạc sử dụng, chất lượng tâm
hồn cũng bị giảm theo.
