Từ giữ lô hàng cho đến "hớt tay trên" ngay tại đường băng, săn lùng khẩu trang đã trở thành cuộc cạnh tranh không còn luật chơi công bằng.
Nhiều quốc gia, đặc biệt là các vùng dịch lớn như Mỹ và châu Âu, lâm vào tình trạng thiếu khẩu trang vì hầu hết không thể sản xuất hàng triệu khẩu trang mà nhân viên y tế cần mỗi ngày. Vì vậy, gần như tất cả đang trông đợi vào những lô hàng từ Trung Quốc và các nhà sản xuất khác ở châu Á. Một số nước sẵn sàng làm bất cứ điều gì để có được mặt hàng nhiều bên đang thèm muốn.
"Thị trường mua sắm vật tư y tế đối phó
Covid-19 đang trở nên méo mó, các hình thức cạnh tranh và sự minh bạch trước đây không còn nữa", Christopher Yukins, giáo sư luật tại Đại học George Washington, nói.
 |
Một người cầm túi khẩu trang tại Tây Ban Nha ngày 4/4. Ảnh: Reuters.
|
Các nước phương Tây vốn là đồng minh đang cáo buộc nhau có hành vi không chính đáng. Chủ tịch vùng Ile-de-France bao gồm Paris và Valerie Pecresse, tuần này cho biết một lô khẩu trang mà họ đã đặt bị người Mỹ "hớt tay trên" bằng cách trả giá cao hơn vào phút chót.
"Người Mỹ trả luôn tiền mặt và còn không cần xem hàng, điều này rõ ràng hấp dẫn hơn với những người chỉ muốn nhân cơ hội cả thế giới đang lâm vào khó khăn để kiếm tiền", bà nói.
Pecresse không cung cấp thông tin chi tiết về khách hàng Mỹ này, nhưng các quan chức ở ít nhất hai khu vực khác của Pháp cũng nói rằng đã bị người Mỹ lấy mất lô hàng từ Trung Quốc, một trường hợp diễn ra ngay trên đường băng, khi máy bay chuẩn bị cất cánh.
Tại Washington, một quan chức chính quyền cấp cao cho biết "chính phủ Mỹ không mua bất kỳ khẩu trang nào được sắp xếp giao từ Trung Quốc đến Pháp". Người mua có thể là các công ty tư nhân, hoặc những người trung gian làm việc thay mặt các bang của Mỹ.
Thủ tướng Canada Justin Trudeau cho biết hôm 2/4 ông "lo ngại" về việc một đơn đặt hàng được giao với số lượng ít hơn thỏa thuận ban đầu, vì một phần đã bị tách ra để bán cho "bên trả giá cao hơn", ám chỉ Mỹ.
"Chúng tôi hiểu rằng nhu cầu ở Mỹ rất lớn, nhưng Canada cũng vậy, vì vậy chúng ta phải làm việc cùng nhau", Trudeau nói.
Việc hợp tác có vẻ khó xảy ra. Jean-Sylvestre Mongrenier từ Viện Thomas More, trung tâm nghiên cứu Pháp - Bỉ, nhận định rằng các hành động "hớt tay trên" ít khả năng khiến các nước có thái độ thù địch với nhau. Tuy nhiên, sự cạnh tranh có thể "rất đáng sợ", theo nghị sĩ Ukraine Andriy Motovylovets, người tháng trước đến Trung Quốc để mua một lô khẩu trang.
"Lãnh sự của chúng tôi đến các nhà máy và thấy đồng nghiệp từ các quốc gia khác (Nga, Mỹ, Pháp) đang cố gắng giành lấy hàng chúng tôi đã đặt", ông viết trên Facebook. "Chúng tôi đã trả trước bằng chuyển khoản và đã ký hợp đồng. Nhưng họ sẵn sàng trả giá cao hơn và trả bằng tiền mặt. Lô hàng nào chúng tôi cũng phải 'chiến đấu' để giữ lấy".
Vì chỉ ít nhà sản xuất khẩu trang Trung Quốc có giấy phép xuất khẩu, hầu hết phải sử dụng trung gian để bán cho người mua nước ngoài, làm tăng đáng kể số lượng trung gian trong thị trường.
"Họ đang mua bán qua thương thảo trực tiếp, các giao dịch thẳng không cần giấy phép. Đây là những hành động thực dụng trong tình huống y tế khẩn cấp nhưng chúng cũng thường đi đôi với sự thiên vị, biển thủ và đội giá", Laurence Folliot Lalliot, giáo sư luật ở Paris, viết.
Tại Slovakia, Thủ tướng Peter Pellegrini tháng trước cho biết chính phủ của ông nhận ra rằng khi cần mua khẩu trang, tiền mặt là "vua". "Chúng tôi đã chuẩn bị 1,2 triệu EUR (1,3 triệu USD) tiền mặt trong một chiếc vali và dự định điều chuyên cơ của chính phủ đến lấy khẩu trang từ nhà cung cấp Trung Quốc", Pellegrini kể. "Tuy nhiên, một người từ Đức đến trước, trả nhiều tiền hơn và lấy mất chúng".
Ngay cả trong Liên minh châu Âu, khủng hoảng đã khiến một số chính phủ tịch thu vật tư vốn dành cho quốc gia khác.
Cộng hòa Czech tháng trước nói họ tịch thu từ những kẻ buôn lậu hàng nghìn khẩu trang được rao bán đội giá. Tuy nhiên, khẩu trang sau đó được phát hiện là hàng do Trung Quốc tặng Italy. Czech bị cáo buộc "trộm" hàng của Italy nhưng họ bác bỏ và cho biết đã chuyển bù cho Italy.
Tờ L'Express của Pháp đưa tin Paris đã tịch thu lô khẩu trang từ nhà sản xuất Thụy Điển Molnlycke đang trên đường đến Tây Ban Nha và Italy.
"Chúng tôi hy vọng Pháp nhanh chóng chấm dứt việc tịch thu vật tư y tế và cố gắng đảm bảo chuỗi cung ứng và vận chuyển hàng hóa", Bộ Ngoại giao Thụy Điển ra tuyên bố ngày 3/4. "Thị trường chung phải hoạt động suôn sẻ, đặc biệt là trong thời kỳ khủng hoảng".
